Atasözleri ve anlamları

• Danışan dağlar aşar, danışmayan yolda şaşar.
• Dağ dağa kavuşmaz insan insana kavuşur.
• Ne oldum dememeli,ne olacağım demeli :esas olan başarının niteliğinden çok devamlılığıdır.
• Cefayı çekmeyen sefanın kadrini bilemez :hayatında dert ve sıkıntı çekmemiş olan kişiler,mutluluğun kıymetini anlayamazlar.
• Sinek küçük ama, mide bulandırır.
• Sen kendini övme el seni övsün.
• Sayılı koyunu kurt kapmaz.
• Saman elin se samanlık senin.
• Sakla samanı gelir zamanı.
• Sakalda keramet olsa, keçi şehlik ederdi.
• Sabır eden derviş muradına ermiş.
• Pis boğaz ile boş boğaz, beladan kurtulmaz.
• Pire itte (köpekde), bit yiğitte bulunur.
• Paraya nereye gidiyorsun demişler, çoğun olduğu yere demiş.
• Parasız pazara, kefensiz mezara gidilmez.
• Para insana dil, elbise insana yol öğretir.
• Öksüz kuzu, toklu olmaz.
• Öfke ile kalkan zarar ile oturur.
• Öfke gelir gider, kelle gider gelmez.
• Okumayı sevmeyene dokuz hoca az.
• Nokta kadar menfaat için, virgül kadar eğilme.
• Deveyi yardan atlatan, bir tutam ottur.
• Dereyi görmeden paçayı sıvama.
• Derdini söylemeyen derman bulamaz.
• Denize düşen yılana sarılır.
• Deniz sevilirde, densiz sevilmez.
• Demir tavında dövülür.
• Demir nemden insan gamdan çürür.
• Deme dostuna, der dostuna. Bir gün olur tuz basarlar postuna.
• Davulun sesi uzaktan güzel gelir.
• Davetsiz gelen döşeksiz oturur.
• Çürük tahtaya çivi çakılmaz.
• Çürük iple kuyuya inilmez.
• Arı satmış namusu tellala vermiş.
• Arı bal yapacak çiçeği bilir.
• Arefe günü yalan söyleyenin, bayram günü yüzü kara çıkar.
• Arayan bulur, iniliyen ölür.
• Arayan belasını da devasını da bulur.
• Arap eli öpmek, dudak karartmaz.
• Ar namus tertemiz.
• Ar gözden, kar yüzden anlaşılır.
• Aptalın karnı doyunca gözü yolda olur.
• Aptal düğünden çocuk oyundan usanmaz.
• Anlayana sivri sinek saz anlamayana davul zurna az.
• Anasına bak kızını al, astarına bak bezini al.
• Allah aptala eşeğini kaybettirir, sonra buldurup sevindirir.
• Alim unutmuş, kalem unutmamış.
• Alışmış kudurmuştan beterdir.
• Alacağın bir iğne, çeliğin okkasını orantıya vurursun.
• Al yakışırken, el bakışırken.
• Al elmaya taş atan çok olur.
• Akşamın hayırından sabahın şeri iyidir.
• Akşam gelen misafirin, yiyeceği bulgur sıkısı, yatacağı ahır sekisi.
• Akranıyla konuşmayanın sesi, semadan gelir.
• Akrabanın akrabaya ettiğini akrep etmez.
• Akılsızın şaşkını beyaz giyer kış günü.
• Akılsız köpeği yol kocatır.
• Akılsız baştan sefil taban ne çeker.
• Akılsız basın cezasını ayaklar çeker.
• Akıllı evladın var, neylersin mali, akılsız evladın var neylersin mali?.
• Akıllı düşünene kadar, deli oğlunu evermiş, torunu olmuş.
• Akılı olmayana neylesin sakal, kayışı tarladan götürür çakal.
• Adam eşeğinden, kadın döşeğinden belli olur.
• Açlık ile tokluğun arası bir dilim ekmek.
• Açın karnı doyar gözü doymaz.
• Açın imanı olmaz.
• Açık yaraya kurt düşmez.
• Aç tokun halinden bilmez.
• Aç tavuk rüyasında kendini darı ambarında görür.
• Aç kurt insana saldırır.
• Aç köpek fırın yıkar.
• Aç koynunda azık durmaz.
• Aç bırakma hırsız edersin, çok söyleme arsız edersin.
• Acındırırsan arsız, acıktırırsan hırsız olur.
• Acıkan doymam,susayan kanmam sanır.
• Acı acıyı bastırır,su sancıyı.
• Çeşitli dillerde söylenmiş atasözleri.
• Zengin kesesini,züğürt dizini döver: maddi durumu çok iyi kişiler her zaman parası ile övünür. Züğürt ise arzuladığı iş parası olmadığından yapamayacağı için üzülür. Lstırap ve sıkıntı çeker.
• Zenginin basması ipekli görünür: zengin kişilerin giydikleri,yedikleri en pahalısından seçilmiş zannedilir.
• Zengin arabasını dağdan aşırır,züğürt düz ovada yolunu şaşırır: varlıklı kişi,parasının ve itibarının çokluğu ile olmayacak işlerini bile kolaylıkla görür. Fakir ise parası olmadığı için en olacak işini bile bitiremez.
• Zemheride sür de çalı ile sür: tarlanın zemheride sürülmesi ekinin iyi olması için çok önemlidir. Tarlayı dikkatli ve derin sürmek gerekir.
• Ziyan olan koyunun kuyruğu yağlı olur: elden kaçırılan fırsatlar küçük olsa da çok büyük görünür. Kişinin dilinden hiç düşmez. Hep büyüterek ondan bahseder.
• Zaman sana uymazsa sen zamana uy: içinde yaşanılan zamanın şartları,bizim düşünce ve davranışlarımıza uymayabilir. Kendi düşüncelerimizi kabul ettirmek için etrafımızdakiler ile sürtüşmek doğru değildir. Zamanın gidişine uymak,ona göre davranmak en çıkar yoldur.
• Zahmetsiz rahmet olmaz: çaba göstermeden,sıkıntı çekmeden arzu edilen güzel ve iyi sonuçlara ulaşılmaz.
• Yük altında ancak eşek kalır: insanlık sıfatı olan kimse kendisine yapılan iyiliğin altında kalmaz. Bir zaman bulur,karşılığını verir.
• Yolundan giden yorulmaz: yapacağı işin tekniğini iyi bilen,uygulamasında deneyim sahibi olan kimse yapacağını önceden tespit eder,sonra uygular. Sonuca sıkıntısız ulaşır. Bunları bilmeyenler ve uygulamayanlar deneme yanılma yöntemi ile hem çok para,hem çok zaman kaybederler. Hem de meydana çıkan iş arzu edilen düzeye erişmez.
• Yol sormakla bulunur: bir işe doğru başlamak için bilmediklerimizi sormak, öğrenmek lazımdır.
• Yanık yerin otu tez biter: insanlara büyük ıstırap veren olaylar,bir zaman sonra unutulur.
• Yalnızlık hakk’a mahsustur: tek başına olmak,tanrı’ya ait bir durumdur.
• Yalancı kim?işittiğini söyleyen: insanlar her duyduklarını,doğrulamadan başkalrına söylememelidirler.
• Yakasından atmak: zorlu bir işi başkasına yüklemeye çalışmak.
• Yağmur yağsa kış olur: kişi halin bilse hoş olur:insanların etraflarına karşı davranışları,kendi sosyal durumları ile orantılı olmalıdır.
• Yağ yiyen köpek tüyünden belli olur: hiçbir sebep yokken yaşama düzeyi birden değişen,yükselen kişinin çaldığı ve rüşvet aldığı bellidir.
• Yabancı koyun kenarda yatar: toplumdaki kişiler kısa zamanda büyük yakınlık göstermedikleri için yeni gelenler yabancılık çekerler.
• Varsa hünerin,her yerde vardır yerin: hüner,kişinin her şartta en iyi yaptığı, başarılı sonuç aldığı yeteneğidir. Bunun içindir ki her kişi mutlak bir hüner sahibi olup,hayata öyle atılmalıdır.
• Varsa pulun,herkes kulun;yoksa pulun dardır yolun: parası çok olan kimseye herkes iltifat eder,yakınında bulunmak ister. Yoksullara kimse yüz vermez. Adını deliye de çıkarabilirler.
• Veren el,alandan üstündür: yardım ve iyiliksever kimseleri herkes scver,sayar.
• Verirsen doyur,vurursan duyur: yardım yapılacaksa gereken ölçüde yapılmalıdır.
• Vücut kocar,gönül kocamaz: hangi yaşta olursa olsun kişi gönlü sayesinde hep genç kalmayı başarabilir.
• Üzümün ye de bağını sorma :sunulan imkanların kaynağını sorgulamak her zaman doğru olmayabilir.
• Üzümün çöpü var,armudun sapı: her konunun kendine göre ufak olumsuzlukları bulunabilir. Bir işin olumlu yönleri dururken,olumsuz olanları üzerinde yoğunlaşmak doğru değildir.
• Üzüm üzüme baka baka kararır :çok samimi olan kimseler, birbirlerinin huylarını benimserler.
• Üşenenin oğlu,kızı olmamış :insan bir varlık elde etmek istiyorsa tembel tembel oturmamalıdır.
• Üremesini bilmeyen it,sürüye kurt gelir: bir toplulukta nasıl davranılması gerektiğini bilmeyen kimseler,kendileriyle birlikte başkalarının da başına dert açarlar.
• Üç göç,bir yangının yerini tutar :bir yerden bir yere taşınma zahmetli ve ziyanlı bir iştir.
• Üç elli,yaz belli: kasım ayının sekizinden sonra üç defa elli gün sayılırsa nisan ayına,yani havaların ısındığı aya girilmiş olunur. Soğuklar biter.
• Uzaktan davulun sesi hoş gelir: özelliğini iyi bilmediğimiz iş ve konuların sıkıntılarını da bilmemize imkan yoktur. Bazen çok zor bir konuyu çok kolaymış gibi kabul ettiğimiz de olur.
• Uyuyan yılanın kuyruğuna basma :kimseye zararı dokunmayan kimseleri kızdırmak,başkalarının zarar görmesine yol açabilir.
• Uyku ölümün kardeşidir: uyuyan kimsenin dünya ile ilgisi kesilir. Olup bitenden haberi olmaz.
• Ustanın çekici bin altın :sanatkar kimseler bir çok kişinin yapamadığı bir işi çok kısa bir sürede küçük bir hareketle yapıverirler.
• Umut fakirin ekmeğidir :fakir olan kimseler,kısa süre sonra durumlarının değişeceğini düşünerek avunurlar.
• Ummadığın taş baş yarar ış görünüşe bakılıp verilen kararlar,bazen büyük hatalara yol açabilirler.
• Ulular köprü olsa basıp geçme: insan kendinden büyüklere her zaman hürmet etmelidir.
• Ulu sözü dinlemeyen uluyakalır: tecrübeli kimselerin sözlerini dinlemeyip kendi kafası doğrultusunda giden kimseler sonunda büyük zararlara uğrarlar. Sıkıntı ve dertten kurtulamazlar.
• Ucuzdur vardır bir illeti,pahalıdır vardır bir hikmeti: ucuz mallar genellikle kalitesizdirler. Kısa bir zaman sonra kullanılamaz hale gelirler. Bunun için o mal bize daha da pahalıya gelmiş olur.
• Tebdil-i mekanda ferahlık vardır :kişi bulunduğu yerde yeni kimselerle tanışırsa rahatlar.
• Tatarın kılavuza ihtiyacı yok :yapacağı işi çok iyi bilen kimselere başkalarının yardım etmesi gerekmez.
• Taş düştüğü yerde ağırdır :insanın değeri bulunduğu çevrede iyi bilinir.
• Tarla çayırda,bağ bayırda :tarla ve bağ alırken yerlerine dikkat edilmelidir.
• Tandır başında bağ dikmek kolaydır: hayal kurmakla sorunlar çözümlenemez. Esas problem,düşleri uygulama alanına sokmaktır.
• Talihsiz hacıyı deve üstünde yılan sokar: düşündüğünü uygulaması nasip olmayacak kişinin karşısına,hatıra hayale gelmeyen engeller çıkar.
• Tabancanın dolusu bir kişiyi,boşu kırk kişiyi korkutur: tabancayı,sinirli olunan durumlarda lüzumsuz yere kullanmak sahibinin başına dert açar. Ama tabanca;taşıyan kişinin belinde iken çok kimse bu durumdan ürker.
• Tabak sevdiği deriyi yerden yere çalar: insanlar,ileride başarılı olmasını istedikleri kişileri kıyasıya çalıştırırlar.
• Şöhret felakettir :ünlü olmak birçok sıkıntıyı da beraberinde getirir.
• Şimşek çakmadan gök gürlemez :söylenen,konuşulan her olay daha önceki başka bir olaydan kaynaklıdır.
• Şeytanla ortak buğday eken samanını alır :hilekar,sorumsuz kimselerle ortak olanlar,yapılan işin zararını yüklenirler.
• Şeriatın kestiği parmak acımaz: kanunlar herkese eşit olarak uygulanmalıdır. Böyle olursa,kanunda yazılan cezaya kimse itiraz edemez,boyun eğer.
• Şer işi uzat hayra dönsün,hayır işi uzatma şerre dönmesin: kötü olan işlerin üzerinde çalışmalı,o işi iyiye çevirmelidir. İyi olan işleri hemen sonuçlandırmak gereklidir.
• Şaşkın ördek başını bırakır,kıçından dalar: her iş,bir düşünce ile,bir plan ile yapılmalıdır. Ne yaptığını iyi bilmeyen kimseler,giriştikleri işlerde akılcı yollardan ayrılırlar.
• Şakanın sonu kakadır: devamlı şaka yapmak hatalıdır. Önce güzel ve eğlenceli gelirse de bir zaman sonra dayanma gücü azalır ve küçük kırgınlıklar ortaya çıkar.
• Şahin küçük et yer,deve büyük ot yer: insanlar fiziki görünüşlerine göre değil,yaradılış özelliklerine göre davranırlar. Görünüşü küçük olan kişi, her zaman güçsüz olarak görülmemelidir.
• Şahin ile deve avlanmaz :her işi yapmanın bir yöntemi vardır.
• Sanat altın bileziktir :sanat bir kimsenin bir işi en iyi bir biçimde her yerde ve şartta yapmasıdır.
• Sana taşla vurana sen aşla vur :kötülük yapan kimselere iyilik yapmak insanlık kuralıdır.
• Sade pirinç zerde olmaz,bal da gerek kazana;ata malı tez tükenir,evlat gerek kazana: insanlara babasından mal kalır. Ama bu,kişinin o malı iyi kullanacağını göstermez. Hazır yemeye başlanırsa tez zamanda tükenir,biter. Kişi kendine,kendi emeğine güvenmelidir.
• Saçım ak mı kara mı?önüne düşünce görürsün: konunun nasıl olduğunu sormaya gerek yoktur. Çok geçmeden bitecektir anlamında kullanılır.
• Saç sefadan tırnak cefadan uzar :keyifli insanların saçları,sıkıntıda olanların tırnakları uzar. (yaygın bir halk görüşü).
• Sabrın sonu selamettir: karşılaştığı bütün zorluklardan hemen yılıp kaçmayan, sabretmesini bilen kimselerin işleri sonunda başarıya ulaşırlar.
• Sabreden derviş,muradına ermiş: sabırlı olan kişiler,isteklerine kavuşurlar. Sabır ile mücadele edildiğinde başarı mutlaka bizim olacaktır.
• Sabır acıdır,meyvesi tatlıdır :bir konuda sıkıntılı günlere katlanmak zordur. Ama dayanıldığı takdirde sonuçları güzeldir.
• Sabah ola,hayır ola: sabahlar güçlü başlangıçlardır. Verimlili için günün bu saatlerini değerlendirmek gereklidir.
• Rüzgarlı havanın kuytusu,yağmurlu havanın uykusu :rüzgarda kuytu bir yer bulmak rahatlıktır.
• Rüzgara karşı tüküren,kendi yüzüne tükürür: kendi gücünün üstünde bir güç ile uğraşmak isteyen kimseler sonunda kendileri ziyanlı çıkarlar.
• Rüzgar esmeyince yaprak oynamaz :meydana gelmiş hiçbir olay sebepsiz değildir.
• Rüzgar eken fırtına biçer :etrafında bulunanlara her zaman kötülük yapan kimseler sonunda mutlaka büyük kötülüklerle karşılaşırlar.
• Rüşvet kapıdan girince insaf bacadan çıkar: doğru yoldan ayrılan ve şerefini rüşvet için feda eden kişiden her kötülüğü beklemek gerekmektedir.
• Rençber kırk yılda,tüccar kırk günde: rençberin büyük emek harcayarak kazandığını, tüccar küçük bir ticaret oyunu ile kazanır.
• Ramazanda yalan söyleyenin yüzü,bayramda kara olur: hayatta her zaman doğru olmalı,doğru davranılmalıdır. Yalan söylemek,belki bir zaman için etrafımızdaki kandırmamıza neden olur. Ama gelişen olaylar,söylenen yalanı bir gün mutlak surette açığa çıkartır.
• Rahat ararsan mezarda :yaşayan her kişinin az veya çok kendine göre bir derdi,sıkıntısı mutlak bulunur.
• Rağbet güzel ile zenginedir: güzel ve zengin olan kimseler her zaman ilgi görürler. El üstünde tutulurlar.
• Pilavdan dönenin kaşığı kırılsın :kişi,bir olayın sonuçlanması için elinden gelen gayreti göstermelidir.
• Pilav yiyen,kaşığı belinde gerek :bir işe girişmek isteyen kimseler o iş için gerekenleri yanlarında bulundurmak zorundadırlar.
• Perşembenin gelişi,çarşambadan bellidir :bir işin nasıl sonuçlanacağı,işin bugünkü durumundan belli olur.
• Pazar ilk pazardır azara götürüp satmak istediğimiz mala verilen ilk fiyat en iyi fiyattır.
• Para ile imanın kimde olduğu bilinmez: para bütün toplumlarda dikkati çeken bir araçtır. İman ise tanrı ile kul arasında olduğu için başkalarının bilmesine gerek yoktur. Söylenilmesi de acayiplik yaratır.
• Para dediğin el kiri :insanlar bütün ömürlerini paraya bağlamamalıdırlar.
• Papaz her gün pilav yemez: her işi daima bir kişiye yaptırmak doğru değildir. O kişi çok defalar ses çıkarmadan bu sıkıntıya katlandıysa da günün birinde yapamayacak duruma gelir ve yapmaz. Bunun için insanları usandırmayacak bir yöntem izlemekte yarar vardır.
• Palamut çok biterse kış erken olur: uzun yılların tecrübesine dayanılarak elde edilen sonuçlara göre meşe ağaçlarında palamudun çok olması kışın erken geleceğini gösterir.
• Padişah yasağı üç gün sürer: padişahlık idaresi,bir kişinin sözünün geçtiği bir yöntemdir. Keyfidir. Bugün çıkarılan yasaklar,yarın bir neden ile ortadan kaldırılırlar. Bunun içindir ki emirlerinin devamlı olacağını düşünmemek lazımdır.
• Öpülecek el ısırılmaz :hürmet gösterilmesi gereken kişilere saygısızlık etmek hatadır.
• İçindelerse çocuklar da benzer bir hayat sürdürürler.
• Ön tekerlek nereye giderse arka tekerlek de oraya gider :bir ailede büyükler nasıl bir yaşam.
• Ölüm var,dirim var :insanlar malını ve zamanını,varlığını düşünerek kullanmalıdır. Geleceğini düşünmelidir.
• Ölenle birlikte ölünmez: ölüm kaçınılmazdır. Ölen bir kimsenin ardından yas tutmak ta onu geri getirmeyecektir. Bu durumu bilerek ona göre davranmak gereklidir.
• Öksüz çocuk göbeğini kendisi keser: bir koruyanı,kollayanı olmayan kimseler her işlerini kendileri yapmak zorundadır.
• Öküze boynuzu yük değil :meşgul olduğu iş,kişiye yük olmaz. Onları yaşamının bir parçası olarak kabul eder.
• Öfkeyle kalkan zararla oturur: aniden öfkelenerek sergilenen davranışlar kırıcı olur. Sonuçları önceden tasarlanamaz.
• Öfke baldan tatlıdır :insan sinirlendiği zaman bağırır çağırır, rahatlar.
• Ödünç;güle güle gelir,ağlaya ağlaya gider: ödünç verilirken veren de alan da güler yüzlüdür. Mutludur. Ödünç alınan geri verilirken ise durum değişiktir. Para veren kimse de parasını zamanında alamazsa tarafların arası çok çabuk bozulur.
• Sopunu çok iyi incelemek gerekir.
• Otu çek köküne bak :bir kimsenin hakkında tam olarak bilgi sahibi olmak istenirse o kimsenin soyunu.
• Osurukla boya boyanmaz :gerekli bilgi ve görgü olmadan bir işi tam olarak görüp bitirmek imkansızdır.
• Olmamalıdır. İşlerimize ne kadar ağırlık verirsek o kadar başarılı oluruz.
• Osmanlı’nın ekmeği dizindedir :işlerimizin başarılı olması için kendimiz ayırdığımız zaman çok.
• Orman olur da domuz olmaz mı? :iyi bir ortamda çıkarcılar bulunabilir. Bulunması doğaldır.
• Olmaz olmaz deme,olmaz olmaz :hayatta hiç ummadığımız olaylar, en şaşırtıcı biçimde karşımıza çıkabilir.
• Olacakla öleceğe çare yoktur: insanların yaşam boyu karşılaşacakları ne varsa doğarken belli olur ama kişi bunu bilmez. Başımıza gelen ve elimizde olmayan sebeplerle oluşan olaylara çok üzülmemek gerekir.
• Oğlanınki oğul bağı,kızınki bahçe gülü: kişinin torunu oğlundan olursa oğul balı diyerek,kız evlattan olursa bahçe gülü diyerek sevinir.
• Hareket ve tavırlarını alır. (halk arasında yapılan bir yorumdur).
• Oğlan dayıya,kız halaya çeker: oğlan çocuğu genlerin tesiri ile dayıya,kız ise halaya çeker,onun.
• Oduncunun gözü ormanda: bütün insanlar kendi işlerine yarayan şeylerle çok yakından ilgilenirler.
• Niyet hayır,akıbet hayır :bir işe başlarken iyi niyetle hareket edilirse sonuç ta iyi olur.
• Nerede hareket,orada bereket :çalışmanın çok olduğu yerde,bu çalışmaların sonucu olan ürünler de çok olur.
• Nerede birlik,orada dirlik: kişiler arasında anlaşma,duygu ve düşünce birliği olursa orada huzur,güven ve düzen olur.
• Ne verirsen elinle,o gelir seninle: insanlar yaşamları boyunca daima iyilik yapmalıdır. Bu iyiliklerin karşılığı,bir gün mutlaka sahibini bulacaktır.
• Ne idik,ne olduk: içinde yaşadığımız toplum çok hızlı değişiyor. Biz bu toplumda bulunduğumuz ortamdan çok değişik ortamlara geldik. Bundan sonra da nerelere geleceğimiz, neler olacağı belli değil.
• Ne ekersen onu biçersin :kişiler çevrelerine nasıl davranırlarsa öyle cevap alırlar.
• Ne doğrarsan aşına,o çıkar kaşığına: kişi çok çalışırsa gelecek günleri de başarılı olur. Kazancı bol olur. Az çalışırsa kazancı,başarısı da az olur.
• Nasihat isteyen tembele iş bulursun: tembel kimseler kendisine söylenen işi başka türlü yorumlayıp,bu yorum üstüne fikirler ileri sürerek o görevi yapmak istemezler. Veya kendisine önerilen işi başka bir biçimde yapmayı öğrenirler.
• Namaza meyli olmayanın ezanda kulağı olmaz :bir işin bütününü istemeyen kimseler,o işin ayrıntıları ile hiç ilgilenmezler.
• Mürüvvete endaze olmaz :yardımseverliğin ölçüsü olmaz.
• Mühür kimde ise süleyman odur :bir konuda yetkili kim ise onun sözü geçer.
• Meyhaneciden kefil istemişler,bozacıyı göstermiş : toplumda uygunsuz işleri yapanlar kendi haklılıklarını,benzer kişileri göstererek savunmaya çalışırlar.
• Mart ayı,dert ayı :kış ile ilkbahar arasındaki geçiş dönemi olduğu için insanlar hastalıklara daha kolay yakalanırlar.
• Malını yemesini bilmeyen zengin her gün züğürttür: züğürt kimse parası olmadığı için zorluk içindedir. Parasını yiyemeyen kimseler ise paraları olduğu halde bu yokluğu çekenlerdir.
• Mal melameti örter: zengin olmak,insanların kusurlarını görmezden gelmelerine yardımcı olur.
• Mal canın yongasıdır :can her şeyden kıymetlidir. Zorluklarla elde edilen mal da cana yakın değer taşır.
• Mal canı kazanmaz,can malı kazanır: insanlar fazla kazanacağım diyerek sağlıklarını tehlikeye atmamalıdırlar. Kişi sağlıklı olursa mal kazanması,pek çok kazanması mümkündür. Ama sağlığını kaybederse mal da kazanamaz olur.
• Mal adama hem dost,hem düşmandır: mal insanı rahat ve huzurlu yaşattığı için dosttur. Aynı zamanda,zengin olmanın getirdiği tehditlerden dolayı düşmanıdır.
• Mahkeme kadıya mülk değil :insan,yaşamı süresince güçlü makamlara gelebilir. Böyle makamlara gelince etrafındakilere böbürlenmemelidir. Çünkü gün gelecek,bu makamı bırakmak zorunda kalacaktır.
• Lokma karın doyurmaz,şefkat artırır: bir kişiye armağanlar vermek,o kişinin ihtiyaçlarını karşıladığı için değil aradaki sevgiyi çoğalttığı için çok değerlidir.
• Lokma çiğnemeden yutulmaz :bir işin iyi sonuçlanması için gereken önem ve çalışma gösterilmelidir.
• Lodosun gözü yaşlı olur :lodosun sonunda yağmur yağar.
• Latife latif gerek: şakalar karşısındakini kırmayacak biçimde olmalıdır. Şaka yapan,karşısındakini çok iyi anlamalı,kırmadan,incitmeden şaka yapabilmelidir.
• Laf torbaya girmez :bir konu hakkında sarfedilen sözler üzerinde iyice düşünülmelidir.
• Laf lafı açar: karşılıklı konuşmalarda konuşma bir süre uzadığı zaman,sözden başka söze geçilmeye başlanır. Başlangıçta hiç düşünülmeyen konulara kadar söz uzar gider.
• Laf ile peynir gemisi yürümez :bir kimsenin kendini övmesi ile gereken işte gereken sonuçlar alınmaz.
• Kuru laf karın doyurmaz :bir gayret göstermeden,bir yatırım yapmadan yalnızca boş sözlerle başarı elde etmek mümkün değildir.
• Daha aşağı değerde olan kıymet ve itibar kazanır.
• Koyunun bulunmadığı yerde keçiye abdurrahman çelebi derler : bir şeyin çok kıymetlisi bulunmazsa.
• Kişi refikinden azar :insanı iyi ve kötü yola sürükleyen arkadaşıdır.
• Kanaat gibi devlet olmaz :elindekiler ile yetinmesini bilen kimse sıkıntı çekmez.
• Kadı ekmeğini karınca yemez: kadı,kanunların uygulayıcısı olduğu için kimse onun malına dokunamaz. Sonucunun kötü olacağını bilir. Kadılar hakkın,kanunun ve düzenin temsilcisi oldukları için kimse onların mallarına kötü gözle bakmaz,bakamaz.
• Kadı anlatana göre fetva verir: herkes bildiğini ve gördüğünü eksiksiz olarak söylemelidir. Çünkü dinleyen,olayı görmeyen kimseler anlatılana göre karar verirler.
• Kaçan balık büyük olur: kişi elindeki imkanları iyi ve zamanında kullanmasını bilmelidir. Zamanında kullanamaz ve fırsatı kaçırırsa küçük bir fırsatı büyükmüş gibi gösterir ve boyuna aynı şeyleri söyler. Çünkü fırsatı değerlendirememenin ezikliğini hisseder durur.
• Kabahat ölende değil,öldürendedir: yapılan her işte karşımızdakini sinirlendirmekten kaçınmalıyız. Karşısındakini söz ve hareketleri ile aşırı tahrik eden kimse,onun hücumlarına karşı çaresiz kalabilir. Hatta ölebilir de. Bunun nedeni kendini kaybedip bu cinayeti işleyende değil,onu da o derecede tahrik edip cinayeti işletendedir.
• Kabahat da gizli olmalı,ibadet de: yapılan bütün işlerde işin özüne inmeye gayret edilmelidir. Başkalarına gösteriş için yapılan hiçbir işten,davranıştan iyilik ve hayır beklemek mümkün değildir.
• Yapılır. Her şeyin karşılığı muhakkak vardır.
• İyilik eden iyilik bulur :etrafına iyilik eden kimse gün gelir zor durumda kalırsa ona da iyilik.
• Düzeltilmesi için bizzat o kişi çaba göstermelidir. İşin sorumluluğu onu yapana ait olacaktır.
• İti,öldürene sürütürler :bir kişinin sorumluluğundaki görev kötü şekilde sonuçlanırsa,bu sonucun.
• İnsan insanın şeytanıdır :arkadaş seçiminde dikkatli ve özenli olmak gereklidir. Kötü arkadaş kişiyi yoldan çıkarır,saptırır.
• İki deliye bir akıllı :birbirine zıt iki kişinin arasını bulacak, mantıklı bir kimsenin bulunması mutlak gereklidir.
• İğneyi evvela kendine sok,çuvaldızı başkasına: kendisi en küçük bir sıkıntıya katlanamayan kimse,başkalarına çok büyük sıkıntı vermemelidir. Kendisi küçük kötülüğe katlanamayan,başkalarına kötülükler yapmaktan kaçınmalıdır.
• İğreti ata binen tez iner: kendi malımız olmayan malzemeye güvenip bir işe başlamak doğru değildir. Malzemenin sahibi,malını geri istediği zaman zor durumda kalır.
• İçi beni yakar,dışı eli: her şey dıştan göründüğü kadar güzel olmayabilir. Dış görünüşe aldanmak doğru değildir.
• İbadet de (mahfi) gizli,kabahat da: ibadet tanrı ile kul arasındadır. İbadeti başkalarına gösteriş için yapanlar tanrı’nın emirlerini,kulluk görevini yerine getirmemiş olurlar. İnsan bazı kusurları yaparak olgunlaşır,tecrübe kazanır. Bunun için olgunlaşmamıza yarayan kusurların da gizlenmesinde yarar vardır.
• Lşığını akşamdan önce yakan,sabah çırasına yağ bulamaz: insanlar savurganlık yapmamalıdırlar. Parasını gereksiz yere harcayan,gerektiğinde para ve mal bulamaz. Zorluk içinde kalır.
• Lsmarlama hac,hac olmaz :insan kendi işini kendi yapmalıdır. Başkasına yaptırılan işten başarı elde edilemez.
• Lslanmışın yağmurdan pervası yoktur :bir konuda büyük zarar görmüş kişi,benzer zararlardan korku duymaz.
• Lsıran it,dişini göstermez :kötülük yapmayı düşünen kişi,bunu zamanı gelince ve aniden gerçekleştirir.
• Lsırgan ile taharet olmaz: başarılı bir iş oluşturmak için işe yarar,faydalı araç kullanmak gerekir. Kötü malzeme ile iyi ve başarılı sonuçlar elde edilemez.
• Lsıramadığın eli öp de başına koy: yaşam içinde bir takım mücadeleler yapılacaktır. Bu kavgada düşman bizden çok güçlü ise onunla kavga etmemek gerekir. Kavga edilirse yenilmek muhakkaktır.
• Lrmaktan geçerken at değiştirilmez: yapılmaya başlanan bir işte,ilk zamanlar başarı elde edilmeyebilir. İşin daha başarılı yapılması için uygulanan yöntemler de değiştirilebilir. Olumsuz bir ortamda yöntem değiştirmek doğru değildir. İyi sonuçlar vermez.
• Lrmak kenarına çeşme yapılmaz :birbirine zıt verimlilikteki iki kurum veya sosyal müessesenin,aynı ortamda varlıklarını sürdürmeleri zordur.
• Lhlamurdan odun olmaz,beslemeden kadın olmaz: yaşam içinde her konu birbirine uygun olursa başarı olur ve devam eder.
• Huylu huyundan vazgeçmez :kişilik,uzun bir zaman diliminde oluştuğu için ani değişikliklere müsait değildir.
• Horoz ölür,gözü çöplükte kalır :uzun süre yaşanan mekanların unutulması kolay olmaz.
• Helal kazanç ile pilav yenmez oğrulukla ve ahlakla elde edilen kazanç,insanı kısa yoldan zengin etmeye yetmez.
• Hak deyince akan sular durur: anlaşmazlıklarda doğruluk,dürüstlük,tarafsızlık, hakkaniyet yolundan hareket edilirse kimsenin söyleyecek bir sözü,eleştirisi kalmaz.
• Haddini bilmeyene bildirirler :yetkili olmadığı konularda ahkam kesenler,hak ettikleri durumlarla mutlaka karşılaşırlar.
• Hacı mekke’de,derviş tekkede: insanlar yetişme şekillerine göre kendilerine uygun bir ortamda yaşarlarsa mutlu olabilirler. Yoksa ömürleri sıkıntı içinde geçer. Bulundukları yerde sevilmez ve istenmezler.
• Hacı hacıyı mekke’de bulur: aynı düşüncede olan insanlar,ayrı ayrı davransalar bile bir gün aynı yolda buluşurlar. Kendilerine ait yolda veya yerde buluşurlar,birbirlerini bulurlar.
• Göz görür,gönül çeker :kişi ancak ilgi duyduğu konulara karşı gözlemde bulunur.
• Gezen ayağa taş değer : gereksiz davranışlarda bulunan kişiler, kendilerine zararlı durumların ortaya çıkmasına sebep olabilirler.
• Gelen gideni aratır : tanışılan kişiler,unutulanlardan daha büyük hatalar yapabilir anlamında kullanılır.
• Gel demek kolay,git demek güçtür: bir konuğu davet etmek,bir insanı iş bulup yerleştirmek kolay ve zevk verici uğraşlardır. Ama sıkıntı veren konuğa artık git demek,işini hafife alan kimseye işe gelme demek çok zordur. Bunun için insanlara bir iyilikte bulunulacağı zaman iyi düşünülmeli,layık olana bu hizmet verilmelidir.
• Geç olsun,güç olmasın(başarılması çok zor işler için söylenir): yapılan işlerin başarıya ulaşması ve birtakım engellerin ortadan kaldırılması için fazla zaman harcanmasının ziyanı yoktur.
• Gavurun tembeli keşiş,müslüman’ın tembeli derviş: bütün dinler çalışmayı emreder. Bazı kimseler ise dini çıkarları doğrultusunda kullanıp,çalışmadan yaşamanın yollarını bulurlar ki kendileri için çok kötü bir davranışı gerçekleştirmiş olurlar.
• Garip kuşun yuvasını allah yapar: tanrı’ya inanmış kişileri,tanrı sıkıntı içinde bırakmaz. Onlar bir süre sıkılsalar da tanrı bir yerden bir şey bağışlayarak sıkıntılarını ya kaldırır ya da hafifletir.
• Garibin yardımcısı allah’tır: garip kişilerin yardımına gönlündeki inancın büyüklüğü oranında ancak allah yardım eder.
• Gafile kelam,nafile kelam :etrafında olan biteni umursamayan kimseleri doğru yola getirmek için yapılan uyarılar boşunadır.
• Fukaranın tavuğu tek tek yumurtlar :kişinin içinde bulunduğu çevrenin ekonomik ve sosyal yapısı,ulaşılan sonuçların niteliğini etkiler.
• Fukaranın düşkünü,beyaz giyer kış günü :toplumda saygın bir yeri olan kişiler,mevki kaybına uğradıklarında aykırı davranmaktan çekinmezler.
• Felek kimine kavun yedirir,kimine kelek :aynı toplumda şanslı ve şanssız kişilerin bir arada bulunmaları doğaldır.
• Fazla naz aşık usandırır: kişinin kaprislerine yakınları bir süre katlanabilirler. Ama bu naz devam edecek olursa etrafındakilere de sıkıntı verir.
• Fazla aş,ya karın ağrıtır ya baş: çok yemek kişinin sağlığını olumsuz yönde etkiler. Bu yüzden kararında yemek gerekir.
• Faydasız baş,mezara yaraşır: hiçbir iş yapmadan başkalarının sırtından geçinen kimseler ölmüş sayılırlar. Çünkü ölülerin de faydası yoktur.
• Fare,çıktığı deliği bilir: toplumun onaylamadığı işleri yapanlar,sıkıştıkları zaman nasıl hareket edeceklerini önceden hesaplarlar.
• Fala inanma,falsız da kalma :fala inanmak doğru değildir,aslı yoktur. Yine de insan güzel sözler duymaktan hoşlanır.
• Fakirlik ayıp değil,tembellik ayıp: toplum yaşamında herkes aynı gelir düzeyine sahip olmayabilir. Fakir de olsa zengin de olsa çalışmamak,başkalarının sırtından geçinmeye uğraşmak tembelliktir.
• Evdeki hesap çarşıya uymaz lanlanan durumlar ile ulaşılan sonuç,her zaman aynı olmayabilir.
• Esirgenen göze çöp batar :bir konu üzerine gereğinden fazla yoğunlaşmak,aksilikleri de beraberinde getirebilir.
• Ekmeğin büyüğü hamurun çoğundan olur :verimin yüksekliği, çalışmanın etkili bir şekilde gerçekleşmesine bağlıdır.
• Eden bulur,inleyen ölür :başkasına kötülük eden kimse en sonunda yaptıklarının cezasını çeker.
• Edebi,edepsizden öğren: edepsiz kişinin hareketlerini gören,sonuçlarını izleyen kişi, bunların kötülüklerini görür ve yapmamaya çalışır.
• Eceli gelen köpek cami duvarına işer: bir toplulukta bütün insanların kutsal saydığı şeyleri kötüleyenler,hiçbir zaman sevilip istenmezler.
• Ecele çare olmaz: hayatta her durumun çaresi bulunabilir. Ama ölümü engellemek imkansızdır.
• Ecel geldi cihane,baş ağrısı bahane: kişinin çok önceden belirlenmiş bir alın yazısı vardır. Bu kurala göre zamanı gelince ölecektir. Bu ölüme bir neden bulunur. Esas sebep o kişinin tanrı katına çağrılmasıdır.
• Düt demeye dudak ister :niteliği ne olursa olsun,bir işi başarabilmek için yetenek ve imkanlar gereklidir.
• Dikensiz gül olmaz :yaşanan her başarı ve mutluluğun yanında,bu sürecin parçası olan küçük olumsuzluklar da mevcuttur.
• Devir tavında,dilber çağında :bir işin başarılması için,o an değerlendirilmesi gereken zaman dilimleri vardır.
• Davul dengi dengine diye çalar: birlikte yaşayacak veya arkadaş olacak insanların eşitiyle beraber olması lazımdır. Yoksa yapılacak her işte başarısızlık kaçınılmaz olur.
• Darı unundan baklava,incir ağacından oklava olmaz: kötü malzeme ile güzel bir iş meydana getirilemez. Yeteneksiz kişiler,büyük sorumlulukların gerektirdiği çabayı gösteremezler.
• Danışan dağı aşmış,danışmayan yolu şaşmış: bilmediğini başkalarına soran kimse,işi iyi ve çabuk bitirir. Fikir alışverişinde bulunmayanlar ise başarı elde edemezler.
• Damlaya damlaya göl olur :küçük çabalar,büyük problemlerin çözümüne yardımcı olabilirler.
• Dağ dağ üstünde olur,ev ev üstünde olmaz: en olmayacak şeyler bile bir gün gerçekleşebilir. Ama iki ailenin aynı ev ortamında yaşaması düşünülemez.
• Dağ başından duman eksik olmaz: toplumda yüksek ekonomik ve sosyal seviyeye sahip insanların,bu konumlarından kaynaklanan bir takım üzüntü ve sıkıntıları vardır. Bu durum,zenginlik ve yüksek makam devam ettiği sürece hiç eksilmez.
• Çürük tahta çivi tutmaz :esas niteliği bozulmuş bir şeyi eski haline getirmek mümkün değildir.
• Çocuktan al haberi :art niyet taşımayan çocuklar,başkalarının yanında her şeyi çekinmeden konuşurlar.
• Çirkefe taş atma,üzerine sıçrar :çevrelerinde kötü,edepsiz tanınan kişilerle ilişkiye girmek doğru değildir.
• Çiftçiye yağmur,yolcuya kurak,cümlenin muradını verecek hak: her kul tanrı’sından kendi çıkarları doğrultusunda istekte bulunur. Bu istekler birbirine zıt da olabilir. Ama tanrı bu dilekleri şaşmaz bir düzen ,uygun gördüğü biçimde yerine getirir.
• Çalışmak ibadetin yarısıdır: ibadet kişiyi kötülüklerden sıyırır,iyilik yolunda ilerletir. Tanrı yolunda çalışmak ta kişiyi kötü duygulardan arındırır. Bunun içindir ki çalışmak,ibadet kadar büyük değer taşır.
• Çalıda gül bitmez,cahile söz yetmez: güzelliklerin simgesi olan gülün çalıda yaşaması düşünülemez. Aynı şekilde,cahil kişiye de sözün doğrusunu anlatmak mümkün değildir. Cahil olduğu için kendi bildiklerinin dışında da doğruların bulunduğunu kabul etmesi mümkün değildir.
• Çağrılan yere erinme,çağrılmayan yere görünme: insanlar davet edildikleri yerlere mutlaka gitmelidirler. Çünkü davet eden kişi tarafından istenmektedirler. Çağrılmayan yere gitmek ise yüzsüzlük ve arsızlık olur.
• Çabuk parlayan çabuk söner :layık olmadıkları makamlara getirilen kişilerin,bir süre sonra yetersizlikleri ortaya çıkar.
• Cömert ile nekesin harcı birdir arayı kullanma biçimi,onun niteliğini değiştirmez.
• Cins kedi ölüsünü göstermez :soylu kimseler çok zor durumda da olsalar,durumlarını belli etmezler.
• Canı kaymak isteyen,mandayı yanında taşır: güzel ve varlıklı bir yaşam sürmek isteyen kişi kendisine bu yaşamı sağlayacak olan varlıkları çok yakınında bulundurmalıdır.
• Canı acıyan eşek,atı geçer: karşılaştığı bir konuda ziyan gören,canı yanan kimse aynı zarara uğramamak için var gücüyle çalışır.
• Can çıkmayınca huy çıkmaz: hayat boyu kazanılan alışkanlıklar da gelişir. Ama değiştirmek çok zordur. Kişi ölünceye kadar devam eder.
• Can cümleden azizdir: insanlar kendi çıkarlarını her zaman başkalarının çıkarlarından üstün görürler. Aksi şekilde davrandıklarında bile kendi çıkarları söz konusu olduğu zaman fedakarlık yapmaktan vazgeçerler.
• Can boğazdan gelir: insanın hareketli ve üretken bir yaşam sürdürebilmesi için beslenme biçimine dikkat etmesi gerekir.
• Cami ne kadar büyük olsa imam bildiğini okur :bir toplulukta çok kişi ve fikir olsa da karar verme yetkisine sahip kimseler,kendi bildiklerini uygularlar.
• Cahilin dostluğundan alimin düşmanlığı yeğdir: alim her şeyi bilen kimsedir. Yaptığının sonuçlarını bilir ve katlanır. Kendisi ile dost olmak mümkün olduğu gibi düşman olunduğu zaman da bir noktada anlaşmak mümkündür. Cahil kişiler iyi niyetli görünseler de onlarla anlaşmak güçtür,hatta mümkün değildir.
• Cahil adam meyve vermeyen ağaca benzer: bilgisiz kişiler etraflarına faydalı olamadıklarından ve davranışlarında olumlu sonuçlar beklenmediğinden dolayı faydalı kişiler değildirler.
• Büyük lokma ye büyük söz söyleme :hayatta hiçbir zaman başkalarının durumu küçümsenmemelidir.
• Boşboğazı ateşe atmışlar,odun yaş diye bağırmış : aklına her geleni söyleyen kişiler,toplum içinde sevilmezler.
• Besle kargayı oysun gözünü : kıymet bilmez kişiler kendilerine yapılan iyiliğe,kötülükle karşılık verebilirler.
• Bal demekle ağız tatlanmaz : güzel sözler söylemekle güzel şeyler her zaman gerçekleşmez.

Ata sözleri, Güzel sözler